Vergi Hukukunda Pişmanlık ve Islah Müessesesi (VUK 371)

Değerli okuyucularımız, Vergi Usul Kanunu'na göre beyannamelerin kanuni süresi geçtikten sonra pişmanlık talebi ile verilmesi ve pişmanlık şartlarına uyulması halinde, söz konusu beyannamelere konu, tahakkuk eden vergi için vergi ziyaı cezası kesilmeyecektir. Ancak ödemenin geciktiği her ay ve kesri için 6183 sayılı Kanunun 51'inci maddesinde belirtilen nispette uygulanacak gecikme zammı oranında pişmanlık zammı hesaplanacaktır. Ayrıca, söz konusu beyannamenin süresinde verilmemesinden dolayı da, VUK’un 352'ci maddenin (I) fıkrasının 1 nolu alt bendine göre Vergi ve harç beyannamelerinin süresinde verilmemiş olması nedeniyle bir kat birinci derece usulsüzlük cezası kesilecektir. Bu bilgiler ışığında aşağıdaki yazımızda konuyu ayrıntılı bir şekilde birlikte değerlendirelim.

Vergi Hukukunda Pişmanlık ve Islah Rehberi (VUK Madde 371)

      Beyana dayanan vergilerde vergi ziyaı cezasını gerektiren fiilleri işleyen mükelleflerle  bunların işlenişine iştirak eden diğer kişilerin kanuna aykırı hareketlerini ilgili makamlara  kendiliğinden dilekçe ile haber vermesi hâlinde, haklarında 213 sayılı Vergi Usul Kanunu  (VUK) 371'inci maddesi kapsamında gerekli şartların sağlanması halinde vergi ziyaı cezası  kesilmez. Söz konusu maddeye göre, emlak vergisi ile ilgili olarak uygulanmamaktadır.

    Yükümlülerin vergisel yükümlülüklerini kasıt ya da ihmaliyle yerine getirmemeleri halinde, sonradan pişman olmaları durumunda, kendi iradeleriyle bu hatalarını düzeltebilmelerine imkân tanımak amacıyla Vergi Usul Kanunun 371. maddesinde “Pişmanlık ve Islah” müessesesi düzenlenmiştir.  Bu müessese ile yükümlülere kanunda öngörülen şartları yerine getirmek koşuluyla vergiye ilişkin cezalardan kurtulma imkânı verilmiştir. Pişmanlık müessesesi aynı zamanda, vergi idaresi açısından yükümlülerin kendi kendini ihbar etmesi sonucunda alacağın tahsilini kolaylaştıran bir düzenlemedir.

¹

Bu düzenlemenin temelinde, vergi sistemine gönüllü uyumu teşvik etme ve devletle mükellef arasında güven ilişkisini yeniden tesis etme amacı yatmaktadır. Ancak, bu avantajlardan yararlanmak, belirli koşulların titizlikle ve zamanında yerine getirilmesine bağlıdır; özellikle vergi idaresinin henüz olaydan haberdar olmaması ve ilgili yükümlülüklerin belirlenen süreler içinde eksiksiz yerine getirilmesi hayati öneme sahiptir.

Pişmanlık ve Islah Nedir?

Pişmanlık ve Islah, beyana dayalı vergilerde, vergi ziyaına (kaybına) neden olan hatalı veya eksik işlemlerini, herhangi bir dış tespit (ihbar, vergi incelemesi) olmadan, mükellefin kendi iradesiyle vergi dairesine bildirerek yasal yükümlülüklerini yerine getirmesidir.

Temel Amaç Nedir?

Bu müessesenin temel felsefesi, vergiye gönüllü uyumu teşvik etmektir. Devlet, hatasını kabul edip düzeltmek isteyen "iyi niyetli" mükellefe, ağır vergi ziyaı cezalarını uygulamayarak bir fırsat sunar. Bu, hem hazinenin vergi kaybını süratle telafi etmesini sağlar hem de mükellefi ağır bir mali yükten kurtarır.

Kimin İçin?

• ✔

  Beyannamesini yasal süresinde vermeyi unutanlar.

• ✔

  Beyannamesinde eksik veya hatalı bildirimde bulunanlar.

• ✔

  Vergi ziyaına neden olma fiillerine iştirak edenler.

• ✘

  Pişmanlık hükümleri, emlak vergisi ile ilgili olarak uygulanmaz.

Pişmanlığın 3 Altın Kuralı

Bu şartlardan herhangi birinin ihlali, pişmanlık hakkını ortadan kaldırır.

👤

1. Kendiliğinden Bildirim

Vergi idaresinin veya bir muhbirin, hatayı sizden önce tespit etmemiş olması gerekir. Yani, "ilk adımı" sizin atmanız şarttır.

🔍

2. İnceleme Başlamamış Olması

Bildirim yaptığınız vergi türü ve dönem ile ilgili, hakkınızda bir vergi incelemesine başlanmamış veya konunun takdir komisyonuna intikal etmemiş olması gerekir.

⏰

3. 15 Günlük Süreye Uyum

Bildirim tarihinden itibaren 15 gün içinde eksik beyannameyi vermeli ve tahakkuk eden vergi ile pişmanlık zammını tek seferde ödemelisiniz.

Uygulama Süreci Adım Adım

Pişmanlık ve Islah sürecinin pratik adımlarını birlikte inceleyelim.

1. ADIM

Dilekçe & Bildirim

➡️    

2. ADIM

Beyanname Verme

➡️    

3. ADIM

Tahakkuk & Ödeme

1. Adım: Dilekçe & Kendiliğinden Bildirim

Süreç, vergi ziyaına yol açan durumu açıklayan bir "Pişmanlık Dilekçesi" ile başlar. Bu dilekçe ilgili vergi dairesine verilir. Elektronik ortamda beyanname veriliyorsa, Beyanname Düzenleme Programı'nda (BDP) "Özel Onay" bölümünden "Pişmanlık" seçeneğinin işaretlenmesi, dilekçe yerine geçer. Kritik olan, bu bildirimin idarenin tespitinden önce yapılmasıdır.

2. Adım: Beyannamenin Verilmesi veya Düzeltilmesi

✔️ Hiç verilmemiş olan vergi beyannamelerinin mükellefin haber verme dilekçesinin verildiği tarihten başlayarak 15 gün içinde veya Beyanname Düzenleme Programı'nda (BDP) "Özel Onay" bölümünden "Pişmanlık" seçeneğinin işaretlenmesi ile verilmesi gerekir. 

✔️ Eksik veya yanlış yapılan vergi beyanının mükellefin keyfiyeti haber verme tarihinden başlayarak 15 gün içinde tamamlanması veya düzeltilerek yeniden verilmesi gerekir. Bu sürenin ihlal edilmesi halinde pişmanlık hakkı kaybolur.

3. Adım: Tahakkuk ve Ödeme

Beyanname verildikten sonra vergi dairesi, vergi aslını ve pişmanlık zammını hesaplayarak bir "Tahakkuk Fişi" düzenler. Verginin normal vade tarihinden, pişmanlık talebinin kabulü üzerine verilen 15 günlük ödeme süresinin son günü arasında kalan her ay ve kesri için pişmanlık zammı hesaplanır. Tahakkuk eden toplam tutarın, yine ilk bildirimden itibaren işleyen 15 günlük süre içinde tek seferde ödenmesi zorunludur. Kısmi ödeme veya taksitlendirme pişmanlık kapsamında mümkün değildir.

Finansal Boyutu ve İnteraktif Hesaplama

Ödemeniz Gerekenler

• 1. Vergi Aslı: Beyan edilmemiş veya eksik beyan edilmiş verginin kendisi.
• 2. Pişmanlık Zammı: Verginin normal vadesinden ödendiği tarihe kadar geçen süre için hesaplanan zam. Oranı, gecikme zammı oranıyla aynıdır.
• 3. Usulsüzlük Cezası: Beyannamenin süresinde verilmemesi gibi şekli aykırılıklar için kesilen cezadır. Pişmanlık, bu cezayı ortadan kaldırmaz.

En Büyük Avantaj: Vergi Ziyaı Cezası YOK!

Normalde vergi aslının %50'si veya bir katı olan bu ağır cezadan tamamen muaf olursunuz.

Pişmanlık Zammı Hesaplama Aracı

Vade tarihine göre pişmanlık zammını hesaplayabilirsiniz.

Ana Para (TL):

Aylık Pişmanlık Zammı Oranı (%):
Mayıs 2024-Bugün (%4.5) Kasım 2023 (%3.5) Temmuz 2022 (%2.5) Ekim 2019 (%2.5) 2019 Öncesi (%2.0)
Vade Tarihi:

Ödeme Tarihi:

Gecikilen Ay:

Pişmanlık Zammı: TL

Toplam Ödenecek: TL

1️⃣ Pişmanlık Zammı Oranı Nedir? 

Pişmanlık zammı, ödemenin geciktiği her ay ve kesri için gecikme zammı oranında hesaplanır. Gecikme zammı oranı her ay için ayrı ayrı uygulanmak üzere 21/05/2024 tarihinden itibaren %4,5 olarak belirlenmiştir.

2️⃣ Pişmanlık Zammı Nasıl Hesaplanır?  

Pişmanlık talebiyle verilen beyanname üzerinden tahakkuk ettirilen ve ödeme süresi geçmiş olan vergi için, bu verginin normal vade tarihinden, pişmanlık talebinin kabulü üzerine verilen 15 günlük ödeme süresinin son günü arasında kalan her ay ve kesri için pişmanlık zammı hesaplanır. 

Yasal düzenlemelere göre; 

✅ Pişmanlık zammı hesabında ay kesirleri tam ay sayılmakta, 

✅ Pişmanlık zammı aşağıdaki formülle hesaplanmakta, 

Pişmanlık zammı tutarı = Ödeme süresi geçen vergi tutarı x gecikme zammı oranı x borcun normal vade tarihi ile ödendiği tarih arasında geçen ay sayısı. 

✅ İdarece tarh edilen vergilerde ve tahakkuku tahsile bağlı vergilerde pişmanlık hükümleri uygulanmamakta, 

✅ Pişmanlıktan ancak talebin yazılı olması halinde yararlanılabilmekte, 

✅ Pişmanlık hükümlerinin uygulanması, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarının kesilmesini engellememektedir. 

Pişmanlık vs. Diğer Yollar: Bir Karşılaştırma

Kriter	Pişmanlık ve Islah (VUK 371)	İzaha Davet (VUK 370)	Normal Tespit (Vergi İncelemesi)
Süreci Başlatan	Mükellef (Gönüllü)	Vergi Dairesi (Tespit sonrası)	Vergi Dairesi (İnceleme kararı)
Vergi Ziyaı Cezası Oranı	%0 (Ceza Kesilmez)	%20	%50 veya %100 (Kaçakçılık fiillerinde 3 kat)
Temel Şart	İdarenin bilgisi olmadan bildirim	İnceleme başlamadan idarenin daveti	İnceleme tutanağının imzalanması
Ek Ödeme	Pişmanlık Zammı	Gecikme Faizi	Gecikme Faizi
Uzlaşma Hakkı	Gerek kalmaz (Ceza yok)	Yok (Kesilen %20'lik ceza için)	Var (Ceza ve vergi aslı için)

Sıkça Sorulan Sorular (S.S.S.)

▶️ 15 gün içinde ödeme yapamazsam ne olur?

Pişmanlık hükmü ihlal edilmiş sayılır. Pişmanlık zammı iptal edilir, yerine gecikme faizi hesaplanır. En önemlisi, normalde %0 olan vergi ziyaı cezası, kanuni süresinden sonra verilen beyanname kabul edildiği için %50 oranında kesilir.

▶️ Pişmanlıkla beyanname vermem, vergi incelemesini tetikler mi?

Sırf pişmanlıkla beyanname verilmesi tek başına bir inceleme sebebi olarak değerlendirilmemektedir. Ancak bu, gelecekte başka nedenlerle incelenmeyeceğiniz anlamına gelmez.

▶️ "İzaha Davet" mektubu aldım, yine de pişmanlıktan yararlanabilir miyim?

Hayır. İzaha davet, vergi idaresinin durumu sizden önce tespit ettiği anlamına gelir. Bu durumda pişmanlık şartlarından "idarenin bilgisinin olmaması" kuralı ihlal edilmiş olur. Artık sadece izaha davet müessesesinin sunduğu indirimli ceza (%20) imkanından faydalanabilirsiniz.

▶️ Kaçakçılık suçları (sahte fatura vb.) için de pişmanlık geçerli mi?

Evet. VUK 359'da sayılan kaçakçılık fiilleri için de pişmanlık mümkündür. Eğer şartlara uyulursa, mükellef hakkında vergi ziyaı cezası kesilmeyeceği gibi, Cumhuriyet Savcılığı'na suç duyurusunda da bulunulmaz. Bu, hapis cezasını gerektirebilecek durumlardan kurtulmak için çok önemli bir yoldur.